Er zijn twee grote groepen tomatensoorten te onderscheiden: stamtomaten en struiktomaten. Het grootste verschil is dat stamtomaten een nagenoeg onbegrensde grootte hebben, ze kunnen blijven groeien en maken steeds meer vruchten aan. Struiktomaten hebben echter een beperkte grootte en hebben een limiet op het aantal tomaten dat ze laten groeien.
Moest je ooit in het Engels op zoek gaan naar deze soorten, dan kan je het verschil in hoe ze groeien al afleiden van de naam. De stamtomaten, die blijven groeien, zijn ‘indeterminate’, niet gedetermineerd. De grootte ligt met andere woorden niet vast. De struiktomaten, die stoppen met groeien, zijn ‘determinate’, ofwel gedetermineerd. Hun grootte ligt dus wel vast.
Op deze pagina vind je meer informatie over beide soorten tomaten, en ook welke soort je best kan kiezen. Dit hangt uiteraard af van wat je precies verwacht van je planten! Er bestaat nog een derde soort tomaten die hier wat tussenin zit en een eigen uitleg verdient, dwergtomaten!
De kenmerken van stamtomaten
Stamtomaten groeien vanaf het zaaien tot het begint te vriezen. Heel deze periode worden er nieuwe tomaten aangemaakt. Hierdoor kan je ook het volledige seizoen lang tomaten oogsten.
Groei
Een stamtomaat is niet gelimiteerd in de hoogte die bereikt kan worden. Er zijn planten die gemakkelijk meer dan twee meter worden. Met goede zorgen gaan sommige planten zelfs voor drie, of zelfs meer dan vijf meter. De plant blijft eigenlijk verder groeien tot het einde van het seizoen, wanneer de eerste nachtvorst arriveert.
Niet enkel in de hoogte groeien deze plantjes goed verder. Ze maken ook erg veel zijscheuten aan die in de breedte groeien en die de plant heel erg groot en verwilderd kunnen maken. Daarom is het dus belangrijk om stamtomaten te dieven, om de groei een beetje in goede banen te leiden.
Aantal tomaten
Aangezien stamtomaten oneindig blijven doorgroeien, is er ook geen echte grens op het aantal tomaten per plant. In principe worden er steeds nieuwe bloemetjes en tomaten gemaakt naar mate de plant groter wordt.
Nu is het wel zo dat het veel energie kost van de plant om tomaten van bloemetjes tot dikke vruchten om te zetten. Hierdoor is het aantal tomaten dat je per plant goed kan laten groeien, en ook nog rijp kan krijgen, in een jaar toch sterk gelimiteerd. Al zijn dit vaak toch vijf trossen in volle grond, en nog enkele meer in de kas.
Moment van oogsten
Doordat stamtomaten rustig de hoogte in groeien (nu ja, rustig… ze groeien best wel snel hoor) en steeds nieuwe bloemen krijgen, zullen ook de tomaten vervolgens rijpen. De laatste nieuwe bloemen groeien normaal bovenaan, en op hetzelfde moment kan je vaak onderaan de plant al oudere, rijpe tomaten plukken.
Het geleidelijk rijpen van de trossen is een voordeel als je de tomaten graag verwerkt in een slaatje of als rauwkost wil serveren. Je hebt namelijk rijpe tomaten gedurende een langere periode, wat erg leuk is in de keuken! Dit kan echter vervelend zijn als je graag tomatensap wil maken om in te vriezen of te conserveren, omdat je dan liever grote hoeveelheden in een keer wil verwerken. Je zou daarom veel stamtomaten moeten aanplanten zodat je op elk moment redelijk veel tomaten hebt, of je zou kunnen kiezen voor die andere variant, de struiktomaat!
De kenmerken van struiktomaten
Struiktomaten groeien slechts tot ze hun maximale grootte bereikt hebben, maken vervolgens al hun vruchten ongeveer gelijktijdig aan, zodat de tomaten allemaal rond hetzelfde moment rijp zijn. Vervolgens sterft de plant af, en moet je wachten op het volgende plantseizoen.
Groei
Een struiktomaat groeit maar tot een beperkte grootte. De meeste struiktomaten worden maar iets hoger dan een meter, hooguit anderhalve meter, al hangt dit wat af van de specifieke tomatensoort. De plant bereikt in elk geval een gelimiteerde grootte, zowel qua hoogte als qua breedte.
Hoewel struiktomtaten ook wel een beetje in de breedte groeien, maken ze maar een beperkt aantal zijscheuten aan. Het is dus niet echt nodig om struiktomaten te dieven. Sterker nog, als je ze dieft, zorg je ervoor dat de plant niet tot zijn gewenste grootte zal groeien en er mogelijk ook minder trossen tomaten aan de plant zullen groeien. En dit aantal is bij struiktomaten beperkt!
Aantal tomaten
De hoeveelheid tomaten die aan een struiktomaat groeit, is beperkt tot enkele trossen. In tegenstelling tot bij stamtomaten, groeien er dus geen nieuwe trossen het hele seizoen lang. Daarom dus dat ik zou aanraden om ze niet hard te dieven.
Er is slechts een goede reden om struiktomaten toch dieven: de plant luchtig houden en beschermen tegen ziektes. Zie je dat er zijscheuten ontstaan dicht bij de aarde, dan kan je overwegen om deze wel te dieven. Blad dat tegen de aarde komt heeft namelijk de neiging om sneller ziektes of schimmels te krijgen, waardoor de gezondheid van je hele struikje in gedrang kan komen.
Moment van oogsten
Alle bloemetjes van de struiktomaat komen op ongeveer hetzelfde moment tot ontwikkeling. Daardoor zullen ook alle tomaten nagenoeg gelijktijdig rijp worden en op hetzelfde moment geoogst kunnen worden. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, tegengesteld aan die van de stamtomaten.
Eet je graag zoals ik een schijfje tomaat tussen de boterham of tussen verse sla, dan zijn struiktomaten niet zo handig. Je zal maar een heel korte periode hebben waarin je rijpe tomaten uit je eigen tuin zal kunnen halen, niet ideaal dus!
Het grote voordeel van alles op één moment oogsten, is dat struiktomaten hierdoor perfect zijn om te verwerken. Zo kan je in één keer alle tomaten tot sap persen en conserveren, en moet je niet om de paar dagen of weken aan de slag met een kleine hoeveelheid. Zo kan je op een weekendje al je tomaten voor een volledig jaar inmaken, super handig!
Stamtomaten of trostomaten kiezen
Rest er nog één belangrijke vraag: welke soort wil je dan liefst in je moestuin zetten? Het is niet zo dat een van de soorten echt gemakkelijker is, elke soort heeft zijn voor en nadelen. Heel kort samengevat, vind je hieronder de verschillen tussen stamtomaten en trostomaten op enkele belangrijke eigenschappen.
Grootte en standplaats
Stamtomaten worden erg groot. Zelfs als je ze goed dieft en topt, worden ze al snel groot, dus je hebt best wat plaats vrij in je moestuin. Struiktomaten daarentegen zijn vaak kleiner, zelfs zonder te dieven. Daarom zijn struiktomaten ideaal voor de wat kleinere moestuin. Ook als je tomaten in pot wil telen, zijn struiktomaten ideaal!
Smaak
Het verschil in smaak is niet zo groot. Toch zijn stamtomaten soms iets beter van smaak omdat niet alle vruchten gelijktijdig moeten rijpen. De suiker die de plant produceert moet niet verdeeld worden over vele tomaten, waardoor stamtomaten iets feller van smaak kunnen zijn.
Oogst
Stamtomaten hebben rijpe vruchten op meerdere momenten, vaak gedurende verschillende maanden. Ideaal als je ze tussendoor in een maaltijd gebruikt, maar vervelend als je ze wil verwerken. Wil je een voorraad tomatensap, puree of zelfs ketchup aanleggen voor de rest van het jaar, dan zijn struiktomaten wellicht de handigere keuze.
Onderhoud
Qua teeltstappen en onderhoud zijn struiktomaten iets eenvoudiger dan stamtomaten. Door de beperkte grootte van struiktomaten, blijven ze vrij goed op zichzelf staan (al is een stok als steun altijd een goed idee). Je moet ook niet dieven of toppen.
Stamtomaten hebben wat meer onderhoud nodig. Geregeld moet je ze opbinden tegen hun stok omdat ze anders snel omvallen, zeker bij wat wind. Daarnaast moet je stamtomaten ook dieven en naar het einde van het seizoen toe ook toppen.
Tot slot wel nog even opmerken dat er meer soorten stamtomaten dan struiktomaten bestaan. Wil je dus écht veel keuze hebben, dan zal je wellicht toch voor stamtomaten moeten kiezen. Gelukkig bestaan er al best veel goede soorten tomaten voor beide rassen, dus normaal mag ook dit geen probleem zijn.