Tomatenplanten horen thuis in haast elke moestuin. Er is namelijk niets zo leuk als verse tomaten kunnen plukken uit je tuin en deze dan in een fris slaatje te verwerken. Maar hoe teel je nu gemakkelijk én goedkoop je eigen tomaten (zonder allerlei dure middeltjes die op veel websites aangeraden worden) en wat moet je allemaal over dit plantje weten? Op deze pagina bespreken we het volgende:
De tomatenplant
Hoewel tomaten tegenwoordig erg veel gegeten worden in de lage landen, komen ze oorspronkelijk uit Zuid-Amerika! Ze zijn door de ontdekkingsreizigers meegenomen naar Europa en zijn toen aan een enorme opmars begonnen. Vandaag de dag zijn ze gewoon niet meer weg te denken. We eten tomaten rauw in een salade, gestoofd, verwerkt tot saus voor onder andere pasta, als bodemvulling op een pizza… Kortom, er zijn enorm veel manieren om tomaten te bereiden!
Wist je dat? De bladeren van een tomatenplant zijn giftig! Ook de onrijpe vruchten, dus als ze nog groen zien, zijn een beetje giftig. Eet daarom zeker alleen tomaten als ze rijp, en dus rood, zijn!
Het tomatenplantje is in principe meerjarig en kan dus overleven in de natuur. Alleen wordt de plant zo niet geteeld bij ons, wij doen alsof het een eenjarige plant is. Dit wil zeggen dat je ze in hetzelfde kalenderjaar moet zaaien, doen groeien en nadien oogsten. Een plant laten overwinteren is helaas niet echt mogelijk in onze contreien, in de winter sterft de plant af. Het jaar nadien zal je dus opnieuw vanaf een tomatenzaadje moeten beginnen. Maar dat hoeft geen probleem te zijn, want hier lees je hoe je zelf tomaten kan telen, te beginnen bij hoe je tomaten zaait!
Tomaten zaaien
De zaadjes van een tomaat kan je gemakkelijk vinden. De meeste tuincentra hebben wel pakjes met zaadjes, en zelfs in veel supermarkten kan je tomatenzaadjes vinden. Maar eigenlijk moet je het niet eens zo moeilijk maken! De volgende keer als je eens een hele lekkere tomaat eet, kan je gewoon enkele pitjes aan de kant leggen en deze gebruiken. De kans dat je dan lekkere vruchten krijgt op je eigen planten is namelijk veel groter, aangezien je met een tomatensoort met heerlijke vruchten kan starten!
Als je je zaadjes gevonden hebt, kan je ze planten. Wat heb je allemaal nodig?
- Tomatenzaadjes
- Zaai- en stekgrond
- Bakjes om in te zaaien
- Een beetje tijd om plantjes te verzorgen
Het zaaien zelf is super eenvoudig. Je neemt een potje of bakje en vult dit met zaai- en stekgrond. Hierin maak je een klein gaatje van ongeveer een centimeter diep. Vervolgens leg je hier je zaadje in en maak je dit gaatje weer toe. Geef nu een beetje water met een plantenspuit, zodat je de aarde wel goed vochtig maakt maar de losse aarde met je zaadjes niet volledig wegspoelt. Eventueel kan je nog een plastic zak over je potjes doen zodat de aarde heel goed vochtig blijft, maar eens de plantjes uitkomen moet deze plastic er wel af. Zet het bakje nu op een redelijk warme plaats, rond kamertemperatuur. En nu zal je enkel nog wat geduld nodig hebben tot zaadjes gekiemd zijn! Vergeet alleen niet om tussendoor te controleren of de aarde nog goed vochtig is (vochtig is voldoende, je hoeft de aarde niet onder water te zetten, dan rotten de zaadjes enkel).
Na ongeveer een week gaan de zaadjes kiemen en zie je de plantjes boven de aarde uitkomen. Blijf ze geregeld natspuiten met de plantenspuit zodat ze goed groeien. Zet je zaailingen nu ze zijn uitgekomen op een plek met veel licht, dat hebben plantjes nodig om goed te groeien en sterk te blijven. Ik deed dit vroeger niet goed, waardoor ik heel dunne plantjes kreeg die snel omvallen… Geen goed idee dus! Wat ik wel uit proefondervinding ervaren heb, is dat het draaien van de bakjes een goed idee is. Plantjes hebben de gewoonte om altijd naar het licht toe te groeien, dus bijvoorbeeld naar het dichtstbijzijnde raam. Daardoor groeien ze echter niet recht maar heel scheef. Dit kan je tegengaan door de bakjes af en toe te draaien, bijvoorbeeld elke dag even omdraaien. Zo krijg je sterkere en rechte plantjes!
De volgende vraag is dan: vanaf wanneer mag ik tomaten zaaien? Om deze vraag te beantwoorden moet je eigenlijk kijken naar welke middelen je ter beschikking hebt: wil je ze in volle grond, buiten gaan planten? Of heb je een kas waarin je je planten wil onderbrengen?
Zaaien in volle grond
Als je ze in volle grond wil planten, moet je bedenken dat tomatenplantjes niet tegen vrieskou kunnen. Als vuistregel wordt gezegd dat het kan vriezen tot de ijsheiligen gepasseerd zijn. De ijsheiligen vallen op de dagen 11 tot en met 14 mei, dus hierna kan je de plantjes dag en nacht in de buitenlucht houden. Bedenk dat het na het zaaien ongeveer twee maanden duurt voor je zaailingen voldoende groot en sterk zijn om in volle grond te staan. Als je dus mikt op 15 mei, wil je rond half maart binnen voorzaaien.
Zaaien in kas
Heb je een kas waarin je je tomaten kan planten, dan kan je wel al sneller voorzaaien. Sommige tuiniers beginnen zelfs al begin februari met zaaien! Als je echt niet kan wachten om aan het nieuwe moestuinseizoen te beginnen, kan je dus starten vanaf februari, mits je een kas ter beschikking hebt. Ik raad echter aan om pas te beginnen eind februari zodat de dagen al wat langer zijn en er al wat meer licht is om je zaadjes goed te laten kiemen, en je zaailingen rustig te laten groeien.
Tomatenplanten kopen
Zoals je in het voorgaande kon lezen, kost het heel wat werk om tomaten te zaaien. Veel mensen kiezen er daarom voor om niet zelf te zaaien, maar wel jonge tomatenplantjes te kopen. Waar kan je zo’n planten kopen? Wel, hier op de lokale markt kan je ze aan een marktkraam gewoon kopen. In heel wat plantenwinkels of tuincentra kan je ze ook terugvinden.
Het grootste voordeel van plantjes te kopen, is dat je meestal een enorme voorsprong hebt. Je kan vaak sterke planten kopen tamelijk vroeg in het jaar, waardoor je een voorsprong hebt op veel mensen die beginnen met het zelf zaaien. Het bespaart je ook heel wat werk en is dus gewoon gemakkelijker. Mijn grootmoeder deed altijd ontzettend veel zelf in de tuin, maar tomatenplanten kocht ze steevast op de lokale markt omdat het veel vroeger in het seizoen al voor verse tomaatjes zorgt. En wees gerust, er blijft dan nog heel wat werk over, want eens je zaailingen of kleine plantjes hebt, moet je ze nog goed doen groeien voor er tomaten aankomen. Hoe je dat doet, bespreken we nu!
Tomaten opkweken
Eens je de zaailingen ziet uitkomen, kan het echte werk beginnen. Nu moet je die kleine sprietjes plant, die ooit trossen tomaten zouden moeten gaan opleveren, doen opgroeien tot sterke struikjes. Hoe doe je dat nu juist?
Om te beginnen moet je de planten op een zonnige plek zetten. Indien mogelijk kan je de tomaten best uitplanten in volle grond op een warme locatie in je tuin. Als je geen grote tuin hebt, kan je ze ook in potten laten staan en daar laten groeien. Zo kan je het zelfs op een zonnig terras doen als je in een flat woont! Handig toch?
Naast zon hebben tomaten ook veel water nodig om zo sappige vruchten te geven. Bedenk wel dat tomaten niet graag regen hebben. Water op de blaadjes en vruchten is niet goed, daar worden de plantjes en tomaten slecht door. Als er water op de tomaten blijft hangen, zorgt dit namelijk voor het fysisch proces dat we osmose noemen. Dit wil zeggen dat het vocht opgeslorpt wordt door de tomaat zelf, waardoor er teveel water in komt, en de schil gewoon openbarst. Geef daarom altijd water aan de voet van de planten, dan loopt het water ook meteen richting de wortels van de plant waar het opgenomen kan worden!
Scheuten opbinden
Tomatenplantjes hebben de neiging om om te vallen als we ze niet ondersteunen. Probeer daarom zeker een keer per week de planten op te binden. Dit doe je door een stok tegen je plant te plaatsen en de tomaten hier aan vast te maken met bijvoorbeeld een stukje touw. Als je dit goed bijhoudt, werkt deze methode heel erg goed. Het voordeel van opbinden is dat de vruchten goed veel zon krijgen en dus mooi kunnen rijpen. Door het vaak te doen, hoef je de plant nooit te forceren maar begeleid je hem als het ware richting de hemel.
Tomaten dieven
Als je tomatenstruikjes water en zon krijgen, zullen ze goed beginnen groeien. Misschien wel wat te goed! Een probleem waar tomatenstruiken geregeld mee te maken krijgen, is dat ze zijtakken krijgen. Deze scheuten komen tussen de stengel en de blaadjes, de plek die door tuiniers vaak oksel genoemd wordt. Als er een scheut komt op deze plaats, spreken tuiniers over een okselknop. En die moet zo snel mogelijk weg! Dat proces noemen we dus tomaten dieven. Dieven is het verwijderen van deze okselknoppen en heeft dus helemaal niets met stelen te maken, normaal komen mensen je tomaten niet zomaar stelen uit je moestuin! 😉
Waarom moeten deze zijtakjes weg? Wel, zijtakken zorgen ervoor dat het opbinden niet meer goed werkt. De plant valt dan om door het gewicht en wordt veel te wild. Je krijgt overal blaadjes, de vruchten kunnen niet meer mooi rijpen en de trossen worden vaak minder vol doordat de plant zijn energie moet spreiden over zoveel trossen en takken. Niet goed dus, en daarom moeten we tomaten dieven!
Opgelet: wees bij het dieven grondig en zelfs als je enkele takjes wat te lang liet groeien, snoei je die toch best weg. Doe het nu ook niet té ijverig! Het is niet de bedoeling om je bloemen weg te snoeien, dan ga je nooit tomaten kunnen plukken!
Tomaten oogsten
Na al je harde werk, is het eindelijk zover! Je kan tomaten beginnen oogsten! Maar wanneer is het nu tijd om te oogsten? Wel, eens je tomaten rijp zijn, dus mooi rood beginnen te kleuren, kan je ze oogsten. Wacht liefst niet te lang eens ze goed rood zien, dan worden ze té rijp en smaken ze niet meer zo lekker.
Wanneer gaan ze rijp worden? Het zal er een beetje vanaf hangen wanneer je begint met zaaien en opkweken. Verwacht ongeveer in juli tomaten als je ze in mei in volle grond zet. Als je veel vroeger begint met zaaien en ze in een kas kan laten groeien, dan zal je al wat sneller heerlijke tomaatjes kunnen plukken. Dan vraag je je misschien nog af hoeveel tomaten er aan een plant kunnen groeien. Wel, de plant maakt steeds nieuwe bloemen en dus trossen vruchten aan tot het koud wordt. Eens het begint te vriezen is het helaas gedaan. Eventueel kan je proberen je planten binnen te halen om nog iets langer te kunnen plukken, maar heel veel langer zal je het seizoen helaas niet kunnen maken, daarvoor is het bij ons gewoon te koud weer en niet meer licht genoeg.
Voor meer details over hoe je tomaten best kan oogsten, hoe je ze goed rijp krijgt aan de plant of hoe je met het einde van het seizoen kan omgaan, heb ik op een aparte pagina over de oogst beschreven.
Tips en tricks!
Om dit artikel af te sluiten nog wat goede raad!
1) Helemaal aan het einde van het seizoen, hangen er vaak nog halfrijpe tomaten aan je planten. Het zou zonde zijn om deze dood te zien gaan door de vrieskou! Ik heb van mijn grootouders geleerd dat het een goed idee is om de tomaten te plukken en dan in zilverpapier te wikkelen. Dan laat je ze binnen liggen in de buurt van een verwarmingsapparaat zodat ze nog wat verder rijpen en dan kan je ze alsnog opeten!
2) Een probleem waar veel mensen tegenaan lopen, is dat er zoveel tomaten op hetzelfde ogenblik rijp zijn. Wat moet je wel doen met zoveel tomaten? Om te beginnen is het een goed idee om tomaten gespreid te zaaien en te planten. Om de paar weken zaai je nieuwe, zodat de oogst ook verder uit elkaar loopt, al kan je het niet perfect regelen aangezien tomaten steeds weer nieuwe vruchten voortbrengen.
3) Heb je ondanks een goede planning toch nog te veel tomaten? Geen zorgen! Tomaten kan je op vele manieren eten of verwerken:
- Rauw, alleen of in een slaatje. Heerlijk bij een barbecue!
- Gestoofd, bijvoorbeeld gevulde tomaten op grootmoederswijze
- Tomatensoep, zo kan je meteen een hele berg tomaten verwerken
- Sap van maken en dit ofwel invriezen, ofwel in bokalen steriliseren, zo blijft het voor vele jaren goed!
4) Er zijn ontzettend veel verschillende soorten tomaten. Probeer dus zeker eens nieuwe soorten, aangezien ze er in allerlei verschillende groottes en vormen zijn. De meest gekende tomaten zijn wellicht dikke, rode trotstomaten, of misschien vleestomaten. Maar er zijn ook langwerpige tomaten te vinden. En wat dacht je van je eigen kerstomaatjes telen? Kerstomaatjes zijn ontzettend leuk om te planten en om te oogsten. Je kan terwijl je in je moestuin aan het werken bent gewoon enkele kerstomaatjes plukken tussen je harde werk door. Dat is toch echt genieten? En wat dan gezegd van dwergtomaten, ideaal om in pot te telen, zelfs binnen!
Heb je zelf nog andere tips of ervaringen voor de lezers? Laat het ons gerust weten in de reacties!
Hallo ik heb veel tomaten scheutjes in de tuin , die volgens mij door de bijen zijn gezaaid. Nou mijn vraag kan ik de scheutjes in een pot zetten (binnen zetten ) en ze over de winter tillen .? Mijn tomaten planten staan overdekt buiten.
Hoi Cay, nee dat gaat helaas niet goed lukken. Je kan je tomaten best zaaien in het voorjaar en dan die tomaten laten geven in de zomer/najaar. Nadien sterven de planten meestal en kan je na de winter een volgende generatie telen!