Composteren is ideaal om de afvalberg uit je tuin zo klein mogelijk te maken en meteen ook gratis bemesting voor je planten te voorzien. Heel kort komt het er op neer dat je planten laat verrotten en het resultaat, vruchtbare compost, vervolgens in je tuin kan gebruiken. Maar hoe doe je dit nu best? Wat kan je allemaal op de composthoop gooien? Waarin moet je composteren, een bak, een ton, een put of een hoop? Dat bekijken we hier!
Verderop geef ik je graag een overzicht van wat wel en niet gecomposteerd kan worden. Daarnaast lees je hier ook de volgende zaken:
- 1 Wat is compost
- 2 Zelf maken
- 3 Waarin composteren
- 4 Stappenplan
- 5 Wat mag er allemaal wel en niet op de composthoop?
- 6 Ongedierte vermijden (ratten, muizen…)
Wat is compost?
Voor je zelf compost gaat maken, is het wel leuk om te weten wat je dan precies probeert te bereiken. Als plantaardige resten lang genoeg blijven liggen in de juiste omstandigheden, onstaat er na een tijdje humus. Dit vind je voornamelijk in de bossen terug. Als je wat vers gevallen bladeren aan de kant veegt, kom je op heel donkere, haast zwarte aarde terecht, en dit is ontzettend vruchtbare grond, wat we humus noemen.
Nu hebben we zelf niet zoveel geduld en meestal ook niet de perfecte omstandigheden om al het afval tot humus te verwerken. Daarom maken we dus compost! Eigenlijk kan je dit zien als het vergaan van plantaardig afval tot we uitkomen op iets tussen de ontzettend vruchtbare humus en gewoon tuinafval.
Compost is ook een heel vruchtbaar goedje, dat je overal in de tuin kan rondstrooien om je planten beter te laten groeien. Als je het plantenafval lang genoeg laat rotten en op de juiste manier composteert, is de structuur van de compost ideaal om je bodem te verbeteren. Een combinatie van luchtigheid en de nodige voedingsstoffen is perfect om je plantjes beter te laten groeien. En oh zo handig om je tuinafval nuttig te kunnen gebruiken, plots bestaat afval niet meer!
Hoe maak je compost?
Heel kort komt het er op neer om resten groen en bruin tuinafval te verzamelen op één locatie, dit zo nu en dan eens goed door elkaar te mengen en verder vooral geduld te hebben tot de natuur haar werk gedaan heeft.
Het proces om compost te maken is redelijk eenvoudig. Wat ik zelf zo geweldig vind, is dat ik er weinig werk in moet steken, maar dat de natuur gewoon een handje helpt. Het harde werk om het groenafval om te zetten in vruchtbare grond, wordt door allerlei kleine organismen voor hun rekening genomen.
Groen en bruin tuinafval
Tuinafval bestaat in twee grote groepen: bruin en groen. Het bruine afval zijn bijvoorbeeld takken van bomen of struiken, verdorde blaadjes… Terwijl het groene afval veel vochtigere zaken bevat, bijvoorbeeld het gras na het maaien, onkruid, schillen van groenten en fruit… Een volledige lijst vind je een beetje verder op deze pagina.
Dit onderscheid tussen groen en bruin tuinafval is heel belangrijk als je compost wil maken. Het bruine deel zorgt voornamelijk voor een goede structuur van het eindproduct. Als je dit er niet in zou doen, zou het een heel erg vaste brei worden. Dit wil je net niet, een luchtige bodem is ideaal voor de plantengroei! Het bruine afval zorgt er dus voor dat je compost luchtig blijft, en is dus heel noodzakelijk.
Groen afval is echter ook nodig, want dit zorgt er net voor dat de bodem bemest wordt. De bouwstoffen voor je planten komt uit deze groene delen. Zonder groene delen zou je de bodem wel luchtig maken, maar zou het de groei niet bevorderen, omdat het bruine afval nauwelijks voedingsstoffen bevat. Daarom is de combinatie dus zo belangrijk: een goede mengeling van bruin en groen, en je planten zullen het super goed doen! Het zou zo een slogan kunnen zijn voor een meststof… Eentje die je dus zelf kan maken!
Een compostbak, compostvat of toch de composthoop?
Uiteindelijk maakt het weinig uit waarin je al het afval samenbrengt, maar elke optie heeft zijn voordelen. Tegen ongedierte is de compostbak het best. Een hoop is eenvoudiger en kan je gemakkelijk op meerdere plaatsen in je tuin doen.
Mijn grootouders hebben naast een vat ook altijd een gemetste put in de tuin gehad. In deze put gooien ze stilaan al hun afval, tot de put vol is. Nuja, tot hij vol is… Vaak ligt er nog een berg bovenop ook. Ik zou zelf toch afraden om zo’n put te gebruiken. Het probleem hiermee is dat je erg moeilijk de rijpe compost eruit kan halen. Eén keer raden waar die ligt? Juist, helemaal onderaan. En hoe kom je daar? Precies, alles wat erboven ligt wegscheppen. Daar bedank ik, alsook mijn rug, liever voor. Enkele betere opties zijn het compostvat, de bak of de hoop.
Composteren in een compostvat
Een compostvat is een ton die uit kunststof gemaakt is. Onderaan is er meestal een handige uitgang om de rijpe compost te verwijderen. Het grote voordeel is dat alles mooi opgeborgen ligt en niet verspreid wordt door de hele tuin. Daarbovenop zorgt een vat er ook voor dat ratten en ander ongedierte niet zo gemakkelijk tot in je berg afval geraken.
Voor de wat kleinere tuinen is zo’n compostvat zeker geschikt. Het grootste nadeel van een vat is namelijk de beperkte grootte. Uiteraard kan je meerdere vaten naast elkaar zetten, maar dat wordt al snel redelijk prijzig. Het kost ook nog eens meer werk, want je moet je afval soms spreiden. Als je bijvoorbeeld erg veel grasmaaisel hebt, kan je dit niet allemaal in hetzelfde vat dumpen, want dan heb je een volledig vat vol met hetzelfde afval.
Als je extra lucht in het vat moet aanbrengen, is dit ook niet altijd even gemakkelijk. Er bestaan speciale stokken om in je vat te steken, en dan terug omhoog te trekken en zo de inhoud terug losser op elkaar te leggen. Zo komt er verse lucht in, zodat de micro-organismen hun werk weer beter kunnen doen. Niet iedereen heeft dit gereedschap echter. Mijn grootouders heb ik dit nog nooit zien gebruiken, en voor de iets oudere tuiniers lijkt het me ook niet meer zo eenvoudig omdat je best wat kracht nodig hebt om de stok terug tot boven te krijgen.
Composteren in een compostbak
Bij een compostbak maak je een soort houten omkadering waarbinnen je nadien al je tuinafval kan stapelen. Het kan handig zijn om meer dan één bak te hebben en deze bakken dan met twee of meer langs elkaar te zetten. Zo kan je bij het omdraaien van de deels verteerde compost, alles naar een tweede bak scheppen.
Het leuke aan een compostbak is dat je deze zelf vrij eenvoudig kan maken en de grootte heel gemakkelijk kan kiezen op basis van de grootte van je tuin. Eén bak is misschien voldoende voor een redelijk kleine tuin, maar een grotere bak is zeker aan te raden als je meer dan een klein stadstuintje hebt. Qua grootte zou ik zeker aanraden om minstens een meter breed en een lang te kiezen, maar meer is altijd handig (een vierkante meter is echt nog vrij klein, ga liever voor anderhalve tot twee meter breed en lang). Voor de hoogte is ongeveer een meter wel voldoende.
Het grootste voordeel van een compostbak is dat je er erg veel afval in kwijt kan. Voor grotere tuinen zou ik hier voor kiezen, maar dan wel liefst met meerdere bakken (minstens twee naast elkaar om te kunnen overscheppen als je de compost wil omdraaien). Enkele bakken op meerdere plaatsen in je tuin kan uiteraard ook als je echt een grote tuin hebt, dan moet je nooit ver lopen tot de dichtstbijzijnde compostberg!
Composteren in een composthoop
De meest eenvoudige manier om te composteren, is natuurlijk door alles gewoon op een hoop te gooien. Je maakt een berg van tuinafval ergens in je tuin en laat het daar rustig vergaan tot vruchtbare grond. Klinkt eenvoudig toch? Maar niet zo snel!
Het voordeel van een hoop maken, is dat je zo’n berg op meerdere plaatsen kan beginnen. Een enorm nadeel is dat het door regen en wind wel eens uit elkaar gezwierd kan worden en je tuin er heel onverzorgd bij komt te liggen. Een bijkomend probleem van een composthoop, is dat ratten en ander ongedierte heel gemakkelijk overal bij kunnen… Niet ideaal!
Een manier om wel gewoon te composteren in je tuin, een beetje zoals met een hoop, is om sommige soorten afval gewoon tussen je planten te laten liggen, of net hier neer te leggen. Bijvoorbeeld grasmaaisel kan je perfect tussen je struiken strooien waar het dan gelijdelijk aan vergaat. Een bijkomend voordeel is dat het zorgt voor een beschermlaagje op de aarde, waardoor je grond niet zo snel uitdroogt en er ook geen onkruid kan groeien. Uiteraard zorgt dit niet voor dezelfde kwaliteit van aarde als echt composteren, maar het kan soms een goede oplossing zijn voor overtollig grasmaaisel, afgevallen bladeren…
Stappenplan om te composteren
Moeilijk is composteren zeker niet, maar om het je nog wat gemakkelijker te maken, vind je hier een overzicht van wat je precies moet doen in elke stap. Dit overzicht geldt zowel in de zomer als in de winter, al is composteren in de winter iets moeilijker, zeker om er voor het eerst mee te beginnen.
Zo begin je met composteren
Eerst moet je kiezen waarin je wil composteren: ga je een hoop midden in de tuin leggen, of kies je toch voor een bak of een vat? Als je een vat of een bak kiest, zorg er dan voor dat de onderkant tegen de aarde komt of er toch heel dicht bij in de buurt komt. Zo kunnen de micro-organismen en andere beestjes die in de aarde wriemelen tot in je afval geraken. Als ze er niet aan geraken, kunnen ze natuurlijk ook niet gemakkelijk hun werk beginnen doen!
Vullen van de composthoop
Eens je weet waar je gaat composteren, kan je beginnen aan de hoop. Vullen maar! Heb je afval dat in de composthoop mag? Dan kan je dit vanaf nu steeds bij op de hoop gooien. Hoe meer afval, hoe meer compost! Let wel op: je wil een evenredige verdeling van het groene en bruine afval om zo compost met de perfecte structuur te verkrijgen. Leg het om de beurt op elkaar, nu wat bruin afval, dan weer wat groen, en maak de lagen niet te dik. Dit komt niet op een halve centimeter nauwkeurig aan, maar probeer toch elke paar centimeter dikte af te wisselen tussen nat en droog tuinafval.
Verluchten en vochtig houden
Als je eenmaal een mooie hoop hebt, kan de natuur haar werk doen. Als tuinier kunnen we nu andere dingen gaan doen in de tuin, wat we graag doen! Andere zaken planten en zaaien, snoeien, groenten oogsten…
Maar let op: vergeet je composthoop niet te verzorgen! Het is nu belangrijk dat je probeert de hoop vochtig te houden, maar niet te nat. Een vaak gebruikte vuistregel is de volgende: als je een hand deels vergaan afval uit de hoop haalt, voelt dit dan vochtig aan? Als je er op knijpt mogen er wat druppels van je hand lopen, maar je wil niet dat het water er al uit loopt voor je knijpt.
Is de hoop te nat, dan voeg je gewoon wat bruin materiaal toe (takjes, dorre bladeren…). Te droog? Dan kan je wat extra groen afval toevoegen (gras, schillen van groenten en fruit…), of natuurlijk ook gewoon een gieter pakken en de hoop meteen nat maken. Meestal is het beter om wat groen afval toe tevoegen, omdat je anders al snel opnieuw met een droge hoop komt te zitten.
Controleer tussendoor ook soms de temperatuur. Een koude berg afval verteert niet goed, de beestjes die het vuile werk opknappen hebben het graag lekker warm, en geef ze eens ongelijk. Oke, ze hebben ongelijk, zo rond de zestig graden is veel te warm! Al denken die beestjes er anders over, zij vinden het perfect.
Nu moet je natuurlijk niet altijd met een thermometer aankomen lopen om de temperatuur te meten. Je kan het vaak merken door even te voelen met de hand. Kan je het amper vasthouden vanbinnen? Dan is het te warm en kan je best wat verkoeling geven door de hoop wat uit elkaar te halen.
Als je een vat gebruikt, kan je het vat ook openzetten. Extra lucht in de composthoop brengen is dan ook belangrijk: in een vat kan je een speciale stok gebruiken, die je vaak bij zo’n compostvat kan kopen. Anders kan je ook een riek gebruiken om alles wat uit elkaar te trekken. Als het helemaal niet warm voelt, dan weet je dat het te koud is en heb je dus wat extra groen materiaal nodig.
Wanneer is mijn compost klaar?
Om te controleren of je compost eindelijk klaar is, heb je iets meer werk te doen. Je zal tot de binnenkant van de hoop moeten gaan, om te zien of alle tuinafval hier ook verteerd is. Als de binnenkant goed verteerd is, kan je dit overal in de tuin gebruiken.
Best kan je dit elke vier tot zes weken even bekijken. Als nog niet alles verteerd is, moet je de hoop toch omdraaien, door de buitenkant naar binnen te brengen, en de binnenkant komt dan vanbuiten te liggen. Zo kunnen alle stukken goed verteren!
Afhankelijk van wat je allemaal in je hoop hebt gezwierd, gaat het langer of minder lang duren tot de compost klaar is. Elke keer als je de binnenkant naar buiten brengt, kan je kijken hoe deze eruit ziet.
Hoe lang het duurt voor compost klaar is, hangt dus van de omstandigheden in de hoop af. De temperatuur, vochtigheid, het materiaal dat er in belandt… Alles speelt een rol. Uiteindelijk duurt het meestal enkele maanden tot maximaal een jaar voor je compost klaar is, langer zou niet mogen. Al kan je natuurlijk een handje toesteken om het proces te versnellen!
Wat mag er allemaal op de composthoop?
Eigenlijk kan je bijna alle groenten, fruit en tuinafval op je composthoop kwijt. Al zijn er enkele zaken die er dan weer zeker niet in mogen. Het voornaamste is echter dat zelfs voor die dingen die je erin mag gooien, je toch oplet dat je niet te veel van hetzelfde gebruikt. Hoe diverser je afval, hoe beter het resultaat en dus hoe vruchtbaarder de compost wordt!
De volgende lijst van zaken mag wel op de composthoop:
- Resten van groenten
- De meeste resten van fruit
- Grasmaaisel
- Snoeiafval (knip dit wel in kleine stukjes!)
- Bezinksel uit de dakgoten of een vijver
- Eierschalen (best wel vermalen)
- Koffiefilters en koffiedik
- Onkruid zonder zaden
- Resten uit de tuin die een klein beetje aarde bevatten
- Verwelke bloemen of andere kamerplanten
- Dennennaalden
- Uitwerpselen en mest van plantenetende huisdieren (denk aan konijnen, kippen, cavia’s…)
- Theeblaadjes
- Eigenlijk alle verpakkingen waar het compostlabel op staat (staat hier bijvoorbeeld telkens op onze broodzakken)
Lijkt alsof bijna alle afval erin mag, toch? Al is dat wat te kort door de bocht! De volgende lijst mag niet in je compost terecht komen:
- Vlees (ook geen botjes)
- Vis of schaaldieren (ook geen graten)
- Boter of andere vetstoffen
- Mest van vleesetende huisdieren (honden, katten…) of menselijke uitwerpselen
- Gekookte etensresten
- Brood of andere soorten gebak
- Koffiepads of theezakjes (dus filters, koffiedik en theeblaadjes wel, maar de omhulsels niet)
- Hout dat bewerkt is om mee te bouwen
- Kaaskorsten
- Papier
- Sigaretten of assen
- Onkruid met bloemen
- Planten die duidelijk ziek zijn of vol ongedierte zitten
- De inhoud van je stofzuiger (is restafval)
- Grote hoeveelheden grond
- Resten van groenten of fruit die sterk besproeid zijn: schillen van citrusvruchten zijn hier een typisch voorbeeld.
Zoals je wellicht weet, mogen sommige van deze dingen wel bij het groente, fruit en tuinafval weggegooid worden. Dit heeft te maken met hoe compost thuis gemaakt wordt: op relatief lage temperatuur. Op industriële schaal doen ze dit in veel grotere installaties waar het een stuk warmer wordt dan zo’n 6O graden, vandaar kunnen sommige resten daar wel nog verwerkt worden zonder dat er risico’s aan verbonden zijn (ziektekiemen worden daar bijvoorbeeld wel verschroeid).
Hoe ratten en ander ongedierte vermijden?
Helemaal uitsluiten dat er ongedierte op je composthoop afkomt, is niet mogelijk. Toch kan je de kans een stuk kleiner maken door deze beestjes het niet te gemakkelijk te maken. Om te beginnen kan ik niet genoeg benadrukken: gooi nooit, maar dan ook echt nooit, gekookte etensresten tussen je compost. Ook dierlijke resten, zoals resten van vlees en vis horen er echt helemaal niet in te belanden.
Een tweede manier om je composthoop te beschermen tegen ratten of muizen is door te kiezen voor een compostvat. Doordat je zo’n vat goed kan afsluiten bovenaan, en het ook voor de rest enkel heel kleine gaatjes bevat, is dit perfect om ongedierte buiten te houden.
Voor een grotere tuin is een compostvat meestal niet zo geschikt, en zal je wel sneller met een open berg afval te maken hebben. Hier blijft de belangrijkste remedie tegen ongedierte dan ook: let op welk afval je er tussen gooit. Zonder vlees- of visresten of gekookt voedsel, zal je de kans echt al veel kleiner maken, en het is een kleine moeite om dit er niet tussen te gooien!